Blog

„Dwór nad Nidą” - zapiski Michała Korwin-Szymanowskiego,właściciela majątku w Mokrsku Dolnym nad Nidą

 

Opublikowana niedawno książka „Dwór nad Nidą” to zapiski Michała Korwin-Szymanowskiego (1877 – 1950), ostatniego właściciela majątku w Mokrsku Dolnym nad Nidą, które opracował redakcyjnie wnuk autora, przyjaciel naszego Klubu, b. prezes TVP, dr Juliusz Braun wraz z żoną, dr Barbarą Braun. Zapiski te stanowią wyjątkowy dokument ukazujący na przykładzie konkretnego, niewielkiego majątku położonego na ziemi jędrzejowskiej ostatni okres istnienia polskiego ziemiaństwa. Nie ma tu wyidealizowanych wspominków. Prowadzone na gorąco notatki pokazują realny obraz codziennego zmagania się z trudami życia i gospodarowania.

 

Jak czytamy we wstępie pióra Juliusza Brauna:

Zapiski obejmują okres od 1905 roku, gdy rozpoczynają się systematyczne kontakty Michała Szymanowskiego z Mokrskiem, rozwijają się interesy, aż po kres jego życia, gdy wyrzucony z majątku mieszka w wynajętym pokoju w Kielcach, a jego słabnące siły pochłaniają przede wszystkim podróże do kolejnych więzień na widzenia z synem i bezskuteczne interwencje w sprawie jego uwolnienia. To niespełna pół wieku, a jednocześnie czas rewolucji i wojen, przemian społecznych i politycznych. Okres odbudowy państwowości polskiej po I wojnie światowej, dziś opisywany jako czas patriotycznych uniesień, to z punktu widzenia właściciela majątku czas pełen niepokoju o przyszłość i zmagań z licznymi problemami natury ekonomicznej. Także lata kryzysu gospodarczego lat 30. to lata bezustannej walki o przetrwanie majątku.

Michał Korwin-Szymanowski urodził się w Łowiczu, tutaj  rozpoczął naukę w Szkole Realnej. Później uczył się w Belgii, w Collège Episcopal Saint-Joseph w Chimay, a także w szkole handlowej – Institut Postula Commmerce w Liege. W 1902 roku po ukończeniu nauki przyjechał do kraju, nie wrócił jednak do Łowicza, ale podjął pracę w Dąbrowie Górniczej w Towarzystwie Francusko-Włoskim Dąbrowskich Kopalń Węgla jako urzędnik Wydziału Sprzedaży i Ekspedycji . Wkrótce awansował, od 1905 roku zarządzał już wydziałem handlowym.

 

 

Datę przełomową w życiu przyszłego ziemianina,  właściciela dóbr mokrskich stanowi dzień 26 czerwca 1904 roku, ślub z Marią Tymieniecką. Ojcem Marii był Jan Zaremba-Tymieniecki (1850–1914), ziemianin, właściciel majątku Mokrsko Górne, jednocześnie znany kielecki adwokat, a matką, Zofia z domu Chelińska (1858–1944) to najstarsza z córek Franciszka Chelińskiego z Kotlic, o którym będzie mowa nieco dalej. Właśnie za sprawą swej żony związał się na długo z ziemią jędrzejowską. Najpierw często odwiedzał majątek teściów Mokrsko Górne, a wkrótce, za radą teścia, kupił sąsiedni folwark – Mokrsko Dolne.

Michał Korwin-Szymanowski, gdy już ostatecznie osiadł w Mokrsku, szybko stał się aktywnym uczestnikiem życia społecznego i gospodarczego ziemi jędrzejowskiej. Należał też do prekursorów nowinek techniki. Już przed I wojną światową założył we dworze w Mokrsku elektryczność, bieżącą wodę i kanalizację. Były w majątku nie tylko maszyny rolnicze, ale także dwa samochody osobowe. Jeden z nich, zarekwirowany przez legionistów Józefa Piłsudskiego, stał się – rzec można – pierwszym samochodem rodzącego się polskiego wojska. W 1913 roku założono telefon. Odbiornik radiowy wysokiej jakości pojawił się w 1927 roku, wkrótce po rozpoczęciu nadawania programu przez Polskie Radio.

W okresie międzywojennym był m.in. prezesem Rady Banku Rolniczo Przemysłowego istniejącego w Jędrzejowie w latach 1926–1931. W swoich zapiskach wymienia też rozliczne inne funkcje pełnione w organizacjach społecznych i instytucjach gospodarczych.

Opublikowane w książce zapiski to jednak przede wszystkim opis sytuacji ekonomicznej majątku i interesów prowadzonych przez Michała Korwin-Szymanowskiego, zmieniających się wciąż decyzji o lokowaniu kapitału, zakupie akcji krajowych i zagranicznych spółek, wśród których były nawet akcje Kanału Panamskiego. Jak pisze w jednej z wersji wielokroć zmienianego testamentu: „Pieniądz jest konieczną dźwignią dobrobytu, spokoju i niezależności, ale sam pieniądz szczęścia nie daje, może jednak do osiągnięcia szczęścia pomagać. Trzeba więc szanować pieniądz, rachunki ściśle prowadzić, często bilans majątku robić i odpowiednio do wyniku tego bilansu postępować”.

 

 

Inny charakter mają notatki z okresu po II wojnie światowej. Michał Szymanowski jest już człowiekiem starszym, doświadczonym przez dwie wojny, pozbawionym dorobku całego życia. Rzucony w świat, który jest dla niego nie tylko obcy, ale całkowicie niezrozumiały.

Książka, pięknie wydana przez Wydawnictwo Nieoczywiste, zainteresuje na pewno nie tylko przyjaciół Ziemi Świętokrzyskiej, ale wszystkich zainteresowanych historią.

 Dostępna w wielu księgarniach internetowych, m.in.

https://bonito.pl/szukaj/dw%F3r%20nad%20nid%B1/1,0,1/0

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 Dr Barbara Braun

Absolwentka LO im. Żeromskiego w Kielcach, psycholog, specjalistka w dziedzinie psychologii rozwojowej i psychologii osobowości. Przez wiele lat pracownik naukowo-dydaktyczny Wyższej Szkoły Pedagogicznej, później Akademii Świętokrzyskiej i UJK w Kielcach. Była współorganizatorką „Solidarności” w WSP. Prezes Klubu Inteligencji Katolickiej w Kielcach.

 

 

 Dr. Juliusz Braun.

W latach 70’ dziennikarz „Echa Dnia” w Kielcach. Internowany w stanie wojennym, potem dziennikarz Tygodnika Katolickiego „Niedziela” w Częstochowie. Od 1989 do 1999 r. poseł na Sejm (Obywatelski Klub Parlamentarny, Unia Demokratyczna i Unia Wolności), członek Polskiego Komitetu ds UNESCO (1992-2016); członek i przewodniczący Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji (1999-2005); dyr. gen. Związku Stowarzyszeń Rada Reklamy (2006-2008); prezes Telewizji Polskiej (2011-2015). Wykładowca Collegium Civitas w Warszawie.